Kofeina jest alkaloidem występującym w niektórych gatunkach roślin. Do jej naturalnych, głównych źródeł w diecie w krajach europejskich należy kawa, herbata i produkty z ziarna kakaowego, a w krajach Ameryki Południowej ponadto guarana i mate. Szacuje się, że codziennie 80–90% dorosłych świadomie lub nieświadomie spożywa kofeinę. Kofeina nie jest składnikiem odżywczym, wywiera natomiast określone działanie fizjologiczne. Z analizy badań wynika, że umiarkowane spożycie kofeiny przez dorosłe, zdrowe osoby nie wpływa na pogorszenie stanu zdrowia, w tym wzrost ryzyka chorób sercowonaczyniowych, nowotworów, a także nie zmniejsza gęstości mineralnej kości osób, które spożywają odpowiednią ilość wapnia.
Nadmierne, długotrwałe spożycie kofeiny może prowadzić do uzależnienia i powodować szereg niekorzystnych objawów, jak zbytnią pobudliwość, uczucie niepokoju, arytmię, bezsenność, bóle głowy, problemy żołądkowe. Kofeina może działać niekorzystnie na stan zdrowia osób z chorobami psychicznymi, poprzez nasilenie objawów choroby i hamowanie działania leków. Ograniczenie spożycia kofeiny zalecane jest kobietom ciężarnym i karmiącym piersią. W produktach naturalnych kofeina występuje na ogół obok innych metyloksantyn; teofi liny i teobrominy. Ich zawartość w większości surowców jest zdecydowanie niższa niż kofeiny, z wyjątkiem ziarna kakaowego, gdzie dominującym alkaloidem jest teobromina. Ziarna kawy zawierają 1–3% kofeiny.
Zawartość kofeiny w naparze kawy zależy od stopnia uprażenia i zmielenia ziaren kawy, ilości kawy użytej na porcję i metody parzenia. Wydajność ekstrakcji kofeiny z kawy do naparu wynosi 75–100%. Z uwagi na tak wiele czynników, zawartość kofeiny w filiżance kawy różni się, nawet jeśli przygotowywana jest przez tę samą osobę, taką samą metodą każdego dnia. W piśmiennictwie podkreśla się, że zawartość kofeiny w naparach kawy na przestrzeni lat wykazuje tendencję spadkową. Wynika to ze zmian technologicznych procesu prażenia kawy, a także większego udziału kawy z rodzaju Arabica w mieszankach kaw dostępnych na rynku.
